Neem jij de moeite om je eigen tekst te controleren voordat je het online zet? Soms ben je enorm geïnspireerd en vloeit er spontaan een fantastische tekst uit je hoofd dat je liefst direct deelt met de wereld. Je zet je weergaloze tekst onmiddellijk online.
De dag erna wil je kijken hoeveel mensen het gelezen hebben of wat de reacties zijn. Je herleest je eigen publicatie. Goh, vind je toch een spelfout. Of je ontdekt dat de intro net iets scherper geformuleerd had kunnen worden. Hoe kun je fouten voorkomen?
Fouten maken is heel normaal. Je kan een vergissing maken, een spelwijze gokken, even afgeleid zijn, waardoor je een woord vergeet of gewoon een typefout maken.
Een blogartikel, e-mail of webtekst wil je natuurlijk zonder fouten schrijven. Er zijn verschillende spellingcheckers en autocorrecties die je kunt gebruiken, zowel betaald als gratis. Toch zijn die niet onfeilbaar. Daarom is tekstcontrole echt belangrijk.
Met mijn 10 tips en technieken lukt het jou om je eigen tekst effectief te beoordelen voordat je het wereldkundig maakt. Het zijn allemaal methodes voor tekstcontrole.
Wat is proofreading?
Wat is efficiënt proeflezen of tekstcontrole (of proofreading, zoals dat in het Engels heet) eigenlijk? Proofreading is op een zo rustig mogelijke en geconcentreerde manier je tekst doornemen op spelling, grammatica, zinsopbouw en interpunctie.
Wetenschappers onderzochten hoe lang het duurt voordat je je eigen tekst volledig neutraal kunt beoordelen. Dat is ongeveer 80 jaar. Je bent dan niet meer ‘blind’ voor je eigen foutjes. Die tijd hebben we natuurlijk niet. Hoe dan wel?
1. Focus en concentreer
Als je foutjes wilt spotten, moet je geconcentreerd werken. Zorg ervoor dat alle vormen van afleiding en onderbreking uit staan. Zet je telefoon en de deurbel uit, doe het raam en de kamerdeur dicht en sluit alle apps en inkomende meldingen van e-mail uit. Zeg je collega’s of huisgenoten dat je even in stilte wilt werken.
Je opperste concentratie werkt maar een beperkte tijd. Gun jezelf regelmatig een pauze. Zet bijvoorbeeld een wekker voor een bepaalde tijd en dwing jezelf om volledig te focussen op je werk tot de wekker gaat. De Italiaanse Francesco Cirillo deed dat thuis met een kookwekker in de vorm van een Pomodoro tomaat. Hij beschreef zijn werkmethode en noemde het de ‘Pomodorotechniek’.
2. Printen
Veel mensen vinden lezen vanaf een scherm nog steeds lastiger dan van papier. Print je tekst uit en lees het vanaf papier. Markeer de eventueel gevonden foutjes met een pen (liefst in een afwijkende kleur) en verbeter je tekst later digitaal.
3. Tekst uitspreken
Lees je tekst voor. Als je de woorden uitspreekt, ga je automatisch langzamer door de tekst en valt een rare zinsopbouw of spellingsfoutje eerder op.
4. Homofonen
Homofonen zijn woorden die je hetzelfde uitspreekt, maar een andere spellingvorm en betekenis hebben. In de Nederlandse taal komen ze wat minder voor, maar in de Engelse taal kennen we er veel. Niet alle spellingcheckers halen een fout gebruikte homofoon eruit. Voorbeelden zijn:
Nederlands
mail – meel
ijs – eis
jou – jouw
gelach – gelag
Engels
right – write
accept – except
real – reel
ate – eight
5. Straattaal
Tegenwoordig zie je steeds meer taalgebruik van appjes of snelle berichten in teksten terug. Voorbeelden zijn:
- ‘me’ in plaats van ‘mijn’ of ‘m’n’
- ‘na’ in plaats van ‘naar’
- ‘is’ in plaats van ‘eens’
Dat is echt niet correct Nederlands. Let erop dat je dit corrigeert. Foute spelling komt ook vaak voor in samenstellingen (supergezellig en niet super gezellig) en samentrekkingen (koffie- en theeservies en niet koffie en theeservies).
In het Engels let je vooral op samenvoegingen en apostroffen. Their (hun) en they’re (ze zijn) is wezenlijk anders. Dat geldt ook voor your (jouw) en you’re (je bent). In meervoud Engels volgt geen apostrof bij meervoudsvormen. Schrijf dus VIPs en niet VIP’s.
6. Tutoyeren (jij-en) OF vousvoyeren (u-en)
Schrijf je je doelgroep aan met jij of u? Kies in ieder geval één vorm en pas dat in je hele tekst (beter nog je hele website of communicatie) toe. Haal het vooral niet door elkaar.
7. Control F
Ben je bijna aan het einde van je tekst, bedenk je dat je een woord soms los en soms aaneengeschreven hebt. Of afwisselend met een hoofdletter en een kleine letter. Dan moet je alsnog door je tekst om alle losse woorden te controleren. Dat kan snel als je Control F (ctrl F) gebruikt. Deze shortcut opent de zoekfunctie. Zo kun je in een oogopslag zien waar de woorden zitten die je wilt controleren.
8. Interpunctie en cijfers
Naast aandacht voor woorden, let je natuurlijk ook op interpunctie. Niet te veel uitroeptekens, komma’s tussen werkwoorden, hoofdlettergebruik en aanhalingstekens voor quotes bijvoorbeeld. Wil je meer weten over taal of heb je een specifieke vraag? Het taalloket van Onze Taal is een digitale databank bij taalnood.
Kijk bij cijfers of je getal klopt en of je consequent bent in het gebruik van valutatekens of uitschrijven van het woord, komma’s bij decimalen, punten bij duizendtallen, etc.
9. Achterstevoren lezen
Omdat je een zelfgeschreven tekst goed kent, leest je brein sneller over je eigen foutjes heen. Je weet zelf wel welk stuk het sterkste is of de meest belangrijke informatie moet overbrengen. Dat zijn de stukken die je vaak ineens goed neerzet.
Begin daarom gewoon eens onderaan met proeflezen, of in het midden van je tekst. Je merkt dat je makkelijker op een iets andere manier naar je eigen geschreven woorden kijkt.
Ook kun je zinnen helemaal van eind naar voren lezen, woord voor woord. Dat helpt vooral als je wilt focussen op spelling. Of de context klopt en of je zin goed loopt, ontdek je niet op deze manier.
10. Laat iemand anders voor je proeflezen
De bovenstaande tips voer je het beste uit als je al een nachtje geslapen hebt. Je bent dan met je hoofd bij andere zaken geweest en kan frisser je tekst induiken.
Vraag iemand anders om jouw tekst door te lezen. Je zult versteld staan hoeveel punten deze persoon ziet. Een ander kan ook beter beoordelen of je bedoeling van de tekst goed overkomt.
Verschil tussen proeflezen (tekstcontrole) en redigeren
Zelf laat ik regelmatig mijn teksten doorlezen door anderen. Ik laat deze ruimte ook over aan mijn opdrachtgevers. Samen kom je nu eenmaal tot betere, foutloze teksten die duidelijk de bedoeling van de tekst overbrengen.
Daarnaast redigeer ik teksten, maar dat is echt anders dan proeflezen. Bij tekstcontrole gaat het vooral om taal, spelling en typefouten. Redactiewerk betekent dat ik ook kijk naar de opbouw van de tekst en de inhoud. Is een artikel scanbaar met titel en tussenkoppen? Zijn de keywords effectief gebruikt? Is er een duidelijke call to action? Is je tekst onderscheidend van de concurrent? Dat zijn werkzaamheden die bij redactiewerk horen, niet bij het controleren van je tekst.
Extra tips voor online teksten
Schrijf je vooral SEO-teksten en blogs? Dan vind je hier nog wat extra schrijftips:
Ik ben benieuwd wat jouw ideale methode is om met focus je teksten foutloos te krijgen. Wil je het met me delen? Mail naar annemarie@spraakstof.nl. Daar kun je ook terecht met je vragen over proeflezen, redigeren en communicatie.
Heb je advies of hulp nodig bij redactiewerk of proeflezen? Ik kan je vast en zeker helpen. Neem gerust even contact met me op.